STOP die BELA-wet!

STOP die BELA-wetsontwerp

• Finale besluite wat tans deur skole se beheerliggame geneem word, sal volgens dié wetsontwerp voortaan deur provinsiale onderwyshoofde geneem word. Só eien die regering hom al meer mag toe. AfriForum is teen die sentralisasie van mag in die regering se hande gekant.
• Provinsiale onderwyshoofde sal finale gesag hê om oor ’n skool se taalbeleid te besluit en die beleid sal die “breër gemeenskap” moet dien. Dit sal die einde vir Afrikaanse skole beteken (artikel 5).
• Gemeenskappe sal seggenskap oor toelatingsvereistes by openbare skole verloor, wat groter klasse en dus onderrig van swakker gehalte kan beteken – al is dit die ouers wat deur die beheerliggame ekstra poste vir skole skep en betaal (artikel 4).
• Die provinsiale onderwyshoofde wat die finale sê oor skole se toelatings- en taalbeleide sal hê as die huidige weergawe van BELA inwerking gestel word, is politieke aanstellings wat ideologiese agendas het.
• Die regering gee voor dat hierdie wysigings nodig is om skole teen onbevoegde beheerliggame te beskerm, maar huidige wetgewing bevat die nodige bepalings wat kan sorg dat sulke beheerliggame vervang kan word. As dit nie in die praktyk gebeur nie, is dit omdat die provinsiale onderwysdepartemente onwillig of onbevoeg is om dit te doen – en nie omdat huidige wetgewing nie werk nie.
• Bepalings in die wetsontwerp bots met die Grondwet, bestaande wetgewing en uitsprake van die Konstitusionele Hof. As dit aanvaar en in werking gestel word, gaan hofsake daarteen onvermydelik wees en belastingbetalers se swaarverdiende geld nóg verder insluk.
• Gemeenskappe moet self oor hul skole se taalbeleid, etos, begrotings en toelatings kan besluit.
• BELA stel ook voor dat skoolbywoning van graad R af verpligtend moet wees, maar die land het nie die nodige begroting, infrastruktuur of gekwalifiseerde opvoeders om dit prakties uitvoerbaar te maak nie.
• Sommige bepalings in BELA is vaag, byvoorbeeld oor die gedragsbeleide van skole, wat tot verwarring en die moeilike toepassing van dissipline kan lei (artikel 7).
• Verdere magte wat aan die staat oorgelaat word, sluit die sentrale verkryging van onder meer leermateriaal in. Indien die wetsontwerp aanvaar word, sal skole in die toekoms dalk verplig wees om die materiaal te gebruik wat die staat kies, en nie meer self kan besluit oor gehalteskryfbehoeftes en -handboeke nie. Dit skep ook risiko’s vir korrupsie wat moeiliker bestuur kan word as wanneer beheerliggame aanspreeklik gehou kan word wanneer wanbestuur voorkom (artikel 14).
• Die eerste weergawes van BELA is al voor 2017 opgestel. Tydens die inperking van 2020 en 2021 het die onderwyslandskap en leermodelle ingrypend verander, met byvoorbeeld meer opsies vir aanlyn leer. Die wetsontwerp maak nie hiervoor voorsiening nie, wat beteken dit is reeds verouderd voordat dit nog in gebruik geneem kon word. Dit is daarom noodsaaklik om dit as geheel te hersien en met die huidige stand van sake te belyn.